[Hàn Quốc tìm về với cội nguồn văn hóa truyền thống]

Trong quá trình phát triển kinh tế, một thời ảnh hưởng của văn hóa phương Tây đã làm mờ nhạt đi chỗ đứng của văn hóa truyền thống trong xã hội đại chúng của Hàn Quốc. Nhưng giờ đây các giới các chức và toàn thể nhân dân Hàn Quốc đang tìm về với cội nguồn văn hóa của chính mình. Lấy giới trẻ làm trọng tâm, các loại hình văn hóa và các tác phẩm âm nhạc truyền thống cũng được cải biên và kết hợp hài hòa với hơi thở của cuộc sống hiện đại. Đàn nhị Haegeum là một loại nhạc cụ truyền thống của Hàn Quốc được đánh giá cao trong dòng nhạc hiện đại ngày nay.

[Đa dạng âm thanh đàn nhị Haegeum]

Đàn Haegeum là một loại nhạc khí dây kéo, xuất hiện ở Hàn Quốc từ thời Goguryeo tồn tại trên bán đảo đến thế kỷ thứ 7. Haegeum vốn là nhạc khí của dân tộc du mục ở phía Bắc Trung Quốc. Người du mục vừa cưỡi ngựa vừa chơi đàn nên đàn Haegeum của họ có kích cỡ nhỏ, cách chơi đơn điệu, ngoại hình đàn nhìn giống như một chiếc búa, phần đầu búa là bộ phận bầu vang hay còn gọi là Bát Nhị được làm bằng ống tre. Đàn nhị Haegeum có 2 dây bện bằng sợi tơ tằm mắc ở hai đầu cây đàn, cung vĩ có mắc lông đuôi ngựa nằm kẹt giữa hai dây đàn để kéo đẩy, cọ xát vào dây đàn tạo âm. Nghệ sĩ chơi đàn Haegeum dùng tay trái giữ dọc nhị và bấm dây đàn bằng lòng ngón tay hoặc đầu ngón tay, tay phải cầm cung vĩ kéo đẩy để tạo ra âm thanh. Tùy theo độ nhấn của ngón tay và độ căng của dây đàn, âm sắc đàn Haegeum khá phong phú, đón được mọi biến tấu và được sử dụng hết sức linh hoạt. Đàn Haegeum có thể bắt trước được tiếng kêu của nhiều loại muông thú nên xưa kia các phường hát rong và những người đi ăn mày của Hàn Quốc thường sử dụng cây đàn này làm trò mua vui cho thiên hạ để kiếm sống. Trong chính nhạc âm điệu của cây đàn mang nét mơ hồ, tối tăm, lạnh lẽo và diễn tả mọi cung bậc thầm kín trong tâm trạng con người. Nó da diết thiết tha khiến cho lòng người ta phải lay động.

Vào thời Joseon, một học giả Hàn Quốc đã có mối quan tâm đặc biệt đến cây đàn nhị Haegeum và đã học cách chơi đàn. Nhưng những âm thanh đầu tiên mà ông chơi là tiếng kêu của các loài côn trùng và tiếng chim hót. Thấy vậy, bạn bè cùng chang lứa đã chê bai Haegeum là nhạc khí của tầng lớp thứ dân và đề nghị ông bỏ không chơi nữa. Theo quan niệm của người Hàn Quốc xưa kia, âm nhạc không chỉ đơn thuần là việc tấu lên vài bản nhạc mua vui mà âm nhạc là hình ảnh của đạo giáo. Một hôm vị học giả này đến gặp một danh nhân đàn Haegeum tên là Yoo Wu-chun và đem câu chuyện của mình ra kể. Nghe xong danh nhân Yoo Wu-chun đã thở dài và nói “Thật bật cười và đáng tiếc! Tiếng vo ve của ruồi muỗi, tiếng tỉ tê của bầy dế hay tiếng đọc sách lảm nhảm của học giả thì có gì là khác nhau. Âm thanh của vạn vật trên khắp thế gian đều có nguyên lý và ý nghĩa riêng của mình. Vậy nên tiếng đàn Haegeum của ta với tiếng đàn Haegeum của người ăn mày kia đâu có gì là khác biệt kia chứ. Dù là âm thanh mua vui bắt trước các hiện tượng trong tự nhiên, hay là âm vị thanh tao làm rung động tâm hồn và trái tim của con người thì mục đích cuối cùng vẫn là chia sẻ tâm tình với con người và làm cho con người thêm phần hạnh phúc”. Các nước Đông Á cũng có nhạc cụ truyền thống gần giống với đàn nhị Haegeum của Hàn Quốc. Ví như đàn Erhu(Nhị Hồ) của Trung Quốc. Âm điệu đàn Haegeum của Hàn Quốc cao và lanh lảnh trong khi đó âm điệu đàn Nhị Hồ của Trung Quốc lại trầm và dịu hơn.

Người Hàn Quốc còn gọi đàn nhị Haegeum là Bisabiju (Phi ty phi trúc). Ở Hàn Quốc dây đàn trong nhạc khí dây người ta gọi là ‘Sa (ty)’ tức sơi tợ, còn ống trúc trong nhạc khí hơi thì được gọi là ‘Juk (trúc)’. Vì vậy nên đàn Haegeum được coi là Bisabijuk tức là không phải nhạc khí thổi cũng không phải nhạc khí dây. Theo quan niệm của người xưa, nhạc cụ dây truyền thống của Hàn Quốc là những loại nhạc khí gẩy như đàn Gayageum và đàn Geomungo. So với cách tạo âm theo lối kéo đẩy cọ sát như đàn Haegeum thì quả là khác nhau khá nhiều.

▶ Khúc ‘Đêm trường’/ Nhạc sĩ Lee Jun-ho sáng tác/ Nghệ sĩ Jeong Su-nyeon độc tấu đàn Haegeum.
▶ Dân ca Ongheya của tỉnh Gyeongsang/ Nghệ sĩ Kang Eun-il độc tấu đàn Haegeum
▶ Ca khúc ‘Xuân về trên quê hương’/ Nghệ sĩ Kim Se-yeong độc tấu đàn Nhị Hồ