Song song với việc áp thuế quan trả đũa với thuế đối ứng mà Mỹ công bố ngày 4/4, Chính phủ Trung Quốc cũng quyết định kiểm soát xuất khẩu đối với đất hiếm được sản xuất trong nước.

Các mặt hàng nằm trong danh sách kiểm soát xuất khẩu gồm có các loại đất hiếm nặng gadolinium, terbium, dysprosium, lutetium, scandium, yttrium và nam châm đất hiếm, chỉ được phép xuất ra ngoài lãnh thổ khi được Chính phủ nước này cấp phép đặc biệt.

Quyết định trên của Bắc Kinh được phân tích là nhằm lợi dụng vị thế nhà cung cấp đất hiếm độc quyền để "giáng đòn" mạnh với giới doanh nghiệp Mỹ.

Tờ Thời báo New York (Mỹ) ngày 13/4 đưa tin mặt hàng đất hiếm nặng bị Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu được sử dụng làm nguyên liệu trọng tâm của nam châm động cơ điện dùng cho ô tô điện, máy bay không người lái (drone), robot, tên lửa, tàu vũ trụ và cả xe chạy bằng động cơ đốt trong.

Đất hiếm nặng còn được sử dụng như chất hóa học khi sản xuất động cơ phản lực, thiết bị laser, đèn pha ô tô, bugi đánh lửa, cũng như là nguyên liệu quan trọng trong tụ điện (capacitor), một loại phụ tùng cho máy chủ trí tuệ nhân tạo (AI) và chip điện thoại thông minh.

Tính đến năm 2023, 99% nguồn cung đất hiếm nặng và 90% nam châm đất hiếm trên toàn thế giới được sản xuất tại Trung Quốc. Số ít còn lại được sản xuất tại Nhật Bản và Đức, nhưng hai nước này cũng nhận nguồn cung nguyên liệu cần thiết để sản xuất nam châm từ Trung Quốc. 

Theo đó, giới doanh nghiệp Mỹ đang trong trạng thái báo động sau quyết định kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc.

Chủ tịch "Ủy ban tư vấn khoáng sản quan trọng" của Văn phòng đại diện thương mại (USTR) và Bộ Thương mại Mỹ, ông Daniel Pickard, lo ngại việc kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc sẽ gây ra tác động nghiêm trọng đối với Washington, nhấn mạnh cần giải quyết vấn đề đất hiếm một cách nhanh chóng.

Chủ tịch công ty đất hiếm Mỹ MP Materials, ông James Litinsky, lo ngại về nguồn cung đất hiếm cho các công ty quốc phòng. Theo ông này, công nghệ drone và robot là "tương lai của chiến tranh", nhưng hiện tại chuỗi cung ứng các vật liệu quan trọng đang bị cắt đứt.
 
Lệnh kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc không chỉ nhắm tới Mỹ mà còn toàn thế giới, trong đó có Hàn Quốc. Theo kết quả rà soát tình hình của Bộ Công nghiệp, thương mại và tài nguyên Hàn Quốc, dự trữ đất hiếm cả ở khối Nhà nước và tư nhân, cũng như vật liệu thay thế vẫn đang được đảm bảo. Trong thời gian tới, Bộ công nghiệp Hàn Quốc sẽ hợp tác với giới tư nhân để đối phó chặt chẽ, tránh bị ảnh hưởng tới cung cầu trong nước.