Trong công bố của Nhà Trắng về thuế đối ứng ngày 2/4 (giờ địa phương), khu vực Đông Nam Á bị Mỹ đánh thuế cao hơn bất cứ khu vực nào khác trên thế giới. Trong đó, cao nhất là Campuchia 49%, sau đó tới Lào 48%, Việt Nam 46%, Thái Lan 36%.

Có thể thấy động thái thuế quan lần này của Mỹ tập trung vào khu vực Đông Nam Á. Nếu xét đến các quốc gia có mức thuế quan cực cao, chỉ có Lesotho và Madagascar có mức thuế cao hơn, lần lượt là 50 và 47%, nhưng đây đều là những quốc gia có quy mô thương mại thấp với Mỹ.

Việc Mỹ áp thuế cao với Đông Nam Á được phân tích là bởi khu vực này được Trung Quốc chọn làm đường vòng xuất khẩu gián tiếp sang Mỹ. Trong nhiệm kỳ thứ nhất của Tổng thống Donald Trump, Đông Nam Á được hưởng lợi lớn từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Để tránh hàng rào thuế quan, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đã chuyển nhà xưởng sang Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Các thương hiệu toàn cầu như điện tử Samsung cho tới Apple, Intel, Nike của Mỹ đều tăng cường sản xuất tại Đông Nam Á.

Năm ngoái, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam tăng trưởng 7,9%. Tuy nhiên, giờ đây mô hình tăng trưởng kinh tế phụ thuộc lớn vào thu hút đầu tư nước ngoài và xuất khẩu của Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn. Giới chuyên gia cho rằng nếu Mỹ duy trì mức thuế suất đối ứng 46% với Việt Nam thì tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ giảm.

Việt Nam là đối tác có thặng dư thương mại hàng hóa với Mỹ cao thứ 4 sau Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU) và Mexico. Lo ngại lọt vào tầm ngắm thuế đối ứng của Mỹ trong thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực trấn an Chính phủ Tổng thống Trump, cam kết tăng nhập hàng hóa Mỹ như nông sản, khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG), hạ thuế suất với Mỹ nhằm giảm quy mô thặng dư thương mại. Cuối tháng trước, Việt Nam đã hạ thuế với LNG, ô tô, ethanol; cho phép hãng SpaceX của tỷ phú Elon Musk cung cấp dịch vụ intenet vệ tinh Starlink tại Việt Nam.

Vào trung tuần tháng 3, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên đã thăm Mỹ, ký kết biên bản ghi nhớ (MOU) về nhập LNG, trang thiết bị nhà máy phát điện bằng khí gas. Việt Nam kỳ vọng các bước đi này sẽ giúp thoát khỏi danh sách đánh thuế cao của Mỹ, vậy nhưng tmọi kỳ vọng đều tan thành mây khói. 

Trước thông tin về thuế đối ứng của Mỹ, chỉ số chứng khoán VnIndex của Việt Nam đã lao dốc hơn 6,2% trong phiên giao dịch ngày 3/4. Giới chuyên gia cho rằng quyết định lần này của Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, sẽ có thể gây trở ngại lớn tới mục tiêu đầy tham vọng là đạt tăng trưởng 8% trong năm nay.